W ostatnich latach świadomość dotycząca zmian klimatycznych i zrównoważonego rozwoju wzmocniła się na całym świecie. Jednakże, opublikowany przez Konfederację Lewiatan raport „Kryzys energetyczny” alarmuje nas o poważnych wyzwaniach, przed jakimi stoi sektor energetyczny.
Raport Konfederacji Lewiatan przedstawia nam rzeczywistość, która wymaga natychmiastowej uwagi i zdecydowanych działań. Świat stoi obecnie w obliczu narastających trudności związanych z dostępem do energii. Wzrost zapotrzebowania, przestarzała infrastruktura, brak inwestycji w nowe technologie i uzależnienie się od paliw kopalnych tworzą idealne warunki, w których swoje źródło znalazł kryzys energetyczny. Dodatkowo, problemy te pogłębiła sytuacja pandemiczna oraz wojna za wschodnią granicą.
Polski biznes nadal jest w dużej mierze oparty na tradycyjnych źródłach energii, takich jak węgiel i gaz ziemny. Ta zależność powoduje podatność na wahania cen surowców energetycznych oraz wzrastające ryzyko związane z ograniczeniami dostaw. W związku z tym, wielu polskich przedsiębiorców musi stawić czoła wyzwaniom związanym z dostępem i kosztami energii oraz utrzymaniem konkurencyjności.
O głębokim kryzysie polskiego rynku świadczy m.in. fakt, że wskaźniki bezpieczeństwa krajowego systemu energetycznego pogarszają się z roku na rok. Poziom rezerw w 2022 roku wyniósł 6%, czyli najmniej w ciągu poprzednich siedmiu lat. Negatywne skutki odczuwają zwłaszcza przedsiębiorcy, ponieważ podwyżki kosztów energii, gazu i opału miały ogromny wpływ na prowadzenie przez nich działalności. Badania NBP dowodzą, że udział kosztów energii w kosztach operacyjnych przedsiębiorstw zwiększył się do 2,75% i jest wyraźnie wyższy od długookresowej średniej wynoszącej 2,1%. Obecnie aż 13% firm musi przeznaczyć ponad 5% swoich wydatków na zakup energii. Dla nieco ponad 2% przedsiębiorstw udział cen energii w kosztach przekracza już 20%.
Z powodu wzrostu kosztów energii aż 50% mikro i małych firm planuje głównie podejmować oszczędności w obszarze ograniczenia zużycia energii. Ponad 80% zaczęło przekładać podwyższone koszty działalności związane z energią na swoich konsumentów poprzez zwiększanie cen produktów i usług. Takie rozwiązanie w wielu przypadkach przełożyło się jednak na zmniejszenie popytu. Polacy, zmuszeni do oszczędzania, zaczęli bowiem kupować wyłącznie produkty pierwszej potrzeby. Dodatkowo, jak wynika z badań ING, tarcza antyinflacyjna, jak i wprowadzone czasowo obniżki podatków, akcyzy i VAT-u pomagają przedsiębiorcom w znikomym stopniu.
Polska energetyka cechuje się wysoką emisyjnością, która generuje dodatkowe koszty związane z prawem do emisji CO2. Coraz bardziej rygorystyczne regulacje klimatyczne doprowadziły do wzrostu kosztów emisji z 6 do niemal 100 euro za tonę. Dlatego też przedsiębiorcy, którzy nie inwestują w czystsze i bardziej efektywne technologie, mogą spotkać się z coraz większymi trudnościami finansowymi i konkurencyjnymi. Wprowadzenie rozwiązań OZE, takich jak fotowoltaika, może pomóc firmom ograniczyć emisję CO2. To natomiast przełoży się na zminimalizowanie kosztów emisji oraz spełnienie wymagań związanych z ochroną klimatu.
Polskie przedsiębiorstwa charakteryzują się niestety niską aktywnością innowacyjną. W UE-27 takie działania podejmuje 53% firm, zaś w Polsce tylko 35%, co jest jednym z niższych wskaźników we Wspólnocie. Wśród mikro i małych firm panuje także niska świadomość potrzeby zróżnicowania źródeł energii we własnej działalności. Według badań tylko 13% małych i średnich przedsiębiorstw posiada aktualnie strategie związane z transformacją energetyczną, które są potrzebne, by realizować cele klimatyczne.
Jak podają autorzy raportu, jedną z głównych przyczyn hamujących inwestowanie w odnawialne źródła energii przez małe i średnie przedsiębiorstwa jest niewystarczająca dostępność wiedzy zarówno o samym działaniu poszczególnych rozwiązań OZE, jak i aspekcie prawno-administracyjnym. Przedsiębiorcy nie znają m.in. prawa dotyczącego odnawialnych źródeł energii, jakie obowiązuje w Unii Europejskiej i Polsce. Świadczy o tym m.in. fakt, że blisko 1/5 przebadanych mikro i małych firm nie wie, czym jest Europejski System Handlu Emisjami (ETS). Z tego powodu wszelkie doniesienia prasowe dotyczące podejmowanych przez rząd, niezgodnych z celem unijnej dyrektywy o ETS działań nie wzbudzają wśród nich większych emocji. Autorzy raportu podkreślają konieczność edukacji społeczeństwa w zakresie zrównoważonej energii i transformacji energetycznej. Firmy powinny zaś być przykładem dla swoich klientów i podnosić ich świadomość na temat korzyści związanych z inwestycjami w OZE.
Kolejną barierą są ograniczone możliwości finansowania inwestycji przez przedsiębiorców. Wielu właścicieli firm nie stać obecnie na długofalowe inwestycje. Rozwiązaniem tego problemu powinno być uruchomienie programów wsparcia w finansowaniu rozwiązań z sektora OZE oraz ambitna strategia, dająca poczucie, że rząd rzeczywiście zmierza w kierunku zielonej transformacji. Raport podkreśla także potrzebę współpracy międzynarodowej i partnerstw publiczno-prywatnych. Wyzwania energetyczne nie zatrzymują się na granicach państw, dlatego konieczne jest podejmowanie wspólnych działań, wymiana najlepszych praktyk i współdzielenie technologii. Partnerstwa między rządem, sektorem prywatnym, organizacjami pozarządowymi i społecznościami są kluczowe dla osiągnięcia transformacji energetycznej na globalną skalę.
Kryzys energetyczny sprawił, że dekarbonizacja polskiej gospodarki staje się coraz bardziej uzasadniona z punktu widzenia polskiego rynku, konkurencyjności przedsiębiorstw oraz zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju. Jak podają autorzy raportu, proces dekarbonizacji ostatecznie kosztowałby mniej niż utrzymanie sektorów paliwowo-energetycznych. Redukcja uzależnienia od węgla i gazu powinna być realizowana poprzez politykę wspierania inwestycji w energię odnawialną. Wspierania poprzez dopłaty do termomodernizacji i inwestycji w OZE, ale także modernizację linii produkcyjnych czy budowę elektrowni jądrowej. Przyspieszenie transformacji energetycznej w polskim biznesie jest nie tylko odpowiedzią na wyzwania związane z kryzysem energetycznym, ale również szansą na rozwój i innowację. Inwestowanie w czystą energię, mimo że jest kosztowne, pozwoli uniknąć przyszłych kryzysów oraz będzie wspierać zrównoważenie środowiskowe. Wdrażanie rozwiązań OZE i poprawa efektywności w Unii Europejskiej mogą spowodować, że zapotrzebowanie na gaz ziemny i ropę naftową spadnie w tej dekadzie o 20%, zaś na węgiel o 50%.
Mimo, że już teraz w Polsce pojawia się coraz więcej instalacji fotowoltaicznych, sytuacja wymaga dalszych działań. Wskaźnik udziału OZE w końcowym zużyciu energii brutto wynosi nieco ponad 15% przy przyjętym zobowiązaniu 23% do 2030 roku. W rankingu najbardziej zielonych państw Unii Europejskiej Polska zajęła ostatnie miejsce. To oznacza, że istnieje potrzeba kompleksowego podejścia rządu oraz firm do zwiększenia udziału OZE w miksie energetycznym. Jednak oprócz wzrostu inwestycji w fotowoltaikę potrzebne będą również szybkie i zdecydowane działania rządowe w kierunku modernizacji polskiej infrastruktury energetycznej. Obecnie jest ona bowiem przestarzała, przez co dochodzi do wysokiej liczby skoków napięcia oraz awarii sieciowych.
Podsumowując, stan polskiego biznesu a kryzys energetyczny przedstawione w raporcie Konfederacji Lewiatan wskazują na konieczność przyspieszenia transformacji energetycznej. Sytuacja wymaga bowiem większego zaangażowania w odnawialne źródła energii, takie jak np. fotowoltaika. Inwestycje w nowoczesne technologie, modernizacja infrastruktury, edukacja społeczeństwa i współpraca międzysektorowa. To elementy kluczowe dla przezwyciężenia wyzwań związanych z kryzysem energetycznym i budowania zrównoważonej przyszłości. Transformacja energetyczna to nie tylko konieczność, ale również szansa na budowę lepszej przyszłości dla nas i kolejnych pokoleń. Teraz, bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, musimy działać razem, podejmując wyzwania i realizując innowacyjne rozwiązania.
