Jak uniknąć podwyżek cen za prąd?

Krzysztof Dziaduszyński: od 1998 roku ściśle związany z branżą energii odnawialnej w Polsce. Wieloletni doradca Rządu i konsultant przy nowelizacji ustaw OZE oraz innych programach rządowych wspierających rozwój Odnawialnych Źródeł Energii w Polsce. Autor kilkunastu prac naukowych z dziedziny OZE oraz zasobów energii wiatru i Słońca. Doświadczony współpracownik największych spółek obrotu oraz firm z obszaru Odnawialnych Źródeł Energii. Współtwórca rynku mikroinstalacji fotowoltaicznych w Polsce. Twórca rozwiązania ,,WeEnergy”, które zdobyło nagrodę Innowacja Roku 2017 EuroPower. Od 2019 roku doradca Prezesa Zarządu ZE PAK w zakresie energii odnawialnej. Obecnie Członek Zarządu ESOLEO.

Jak uniknąć podwyżek cen za prąd?

Jakich zmian możemy się spodziewać po wejściu w życie nowej ustawy?

Jakie korzyści przyniesie nowa ustawa?

Czy zakup instalacji fotowoltaicznej na nowych zasadach będzie nadal opłacalny?

Z jakich dofinansować będą mogli skorzystać prosumenci po 1 kwietnia 2022?

Co zmienić w swoim stylu życia, żeby oszczędzać?

Zapraszamy do wysłuchania podcastu z Krzysztofem Dziaduszyńskim.

Podcast – Radio Kolor 103 FM

A poniżej artykuł w oparciu o te rozmowy.

Redaktor Radio Kolor: Nowy Rok, zmiany, zmiany, zmiany, ale zanim porozmawiamy o tym, co się zmieni w prawie w związku z rozliczeniem fotowoltaiki, najpierw podsumujmy 2021 rok. Co tutaj się zadziało?

Krzysztof Dziaduszyński: 2021 rok był kolejnym rokiem wielkiego rozwoju fotowoltaiki. Można powiedzieć, że kontynuowaliśmy tę złotą passę z 2020 roku. W tej chwili na koniec 2021 roku niewykluczone, że będziemy mieli 800 tys. prosumentów w Polsce. Czyli 800 tys. pojedynczych dachów będzie wyposażone we własną elektrownię.

RRK: A jeszcze kilka lat temu to były 4 tys.

K.D.: A jeszcze kilka lat wcześniej to były jedynie setki takich instalacji i to nie tak dawno, bo w 2015/2016 roku. Byliśmy wtedy na szarym końcu Europy, a w tym roku jesteśmy w pierwszej czwórce krajów rozwijających fotowoltaikę w Europie. Z szarego końca wylądowaliśmy na miejscu czwartym, a niewykluczone, że zamykając rok 2021 będziemy na miejscu trzecim, konkurując z państwami takimi jak Francja, Niemcy czy Holandia.

RRK: Panie Krzysztofie, spotkałam się z opinią, że rozwój fotowoltaiki zatrzyma nowa ustawa i nowy system rozliczeń prosumentów, czyli osób korzystających z instalacji fotowoltaicznej. Co Pan o tym sądzi?

K.D.: W kwietniu 2022 r. przejdziemy z systemu net-metering na system net-billingu. Net-metering oznacza, że prosument produkujący energię ze swojego dachu, korzystał z niej w domu, a wygenerowane nadwyżki oddawał do sieci. Jesienią/zimą zaś, kiedy słońca jest mniej mógł odebrać z sieci 80% wyprodukowanej przez siebie nadwyżki nic za to nie płacąc. Net-billing to rozliczenie wartościowe, czyli nadwyżki wytworzonej energii sprzedajemy do sieci. Stawka za kWh jest wyceniana w danym momencie na giełdzie. Jeśli chcemy skorzystać z prądu z sieci bo instalacja fotowoltaiczna akurat nie ma produkcji, musimy zapłacić za kWh cenę taryfową. A pamiętajmy, że 17 grudnia Urząd Regulacji Energetyki zatwierdził nowe taryfy dla odbiorców indywidualnych, co wiąże się z dużymi podwyżkami.

RRK: Czy te zmiany są konieczne?

K.D.: Ministerstwo tłumaczy te zmiany tym, że musimy dostosować się do prawa europejskiego. Ten boom prosumentów i obowiązujący system rozliczeń powoduje, że prosumenci budują instalacje przewymiarowane o 20, 30 a nawet 40 %. Taktują tym samym sieć jako magazyn energii, który tym magazynem nie jest. Nowy system ma przeciwdziałać przewymiarowywaniu instalacji, a co za tym idzie, będzie więcej miejsca dla kolejnych prosumentów. Patrząc z perspektywy branży mamy ponad 20 tys. firm, które oferują instalacje fotowoltaiczne. Większość z tych firm to są po prostu instalatorzy lub handlowcy, którzy pozyskują nowych prosumentów. Natomiast branża powinna iść w kierunku usługi energetycznej, czyli istalacja fotowoltaiczna z zarządzaniem tą energią. Pamiętajmy również, że ustawa to nie tylko nowy system rozliczeń, ale też wprowadzenie nowych możliwości. Od teraz w blokach też będziemy mogli być prosumentem. Drugim ciekawym rozwiązaniem, jaki wprowadza nowa ustawa to prosument wirtualny, dzięki któremu z systemu prosumenckiego będą mogli korzystać wszyscy.

RRK: Czy wprowadzanie zmian w prawie, w tym momencie kiedy dużo się dzieje w naszym kraju, inflacja szaleje, mamy podwyżki także cen energii, czy to jest dobry moment?

K.D.: Myślę, że tak. Od zawsze instalacje fotowoltaiczne były tarczą inflacyjną dla energii elektrycznej. Posiadanie własnej instalacji fotowoltaicznej, kupionej raz na kilkadziesiąt lat, w danej cenie, powoduje, że im droższa energia, tym instalacja fotowoltaiczna jeszcze bardziej będzie nam się opłacała. Znam już takie sytuacje (nie klientów indywidualnych, ale biznesowych), w których firmy zostały dotknięte olbrzymią podwyżką rachunków za prąd, czasem wynoszącą wręcz 100%. W tym roku płacili za energię elektryczną 280 – 290 zł za MWh a po nowym roku będą płacili ok. 600 zł plus opłaty dystrybucyjne. Co oznacza, że instalacja u takiego klienta zwraca się w 3,5–4 lata, co w perspektywie prowadzenia biznesu kilku-kilkunastoletniego staje się jeszcze bardziej opłacalne.

RRK: Słyszałam opinie, że trudno będzie określić opłacalność fotowoltaiki, biorąc pod uwagę nowy system.

K.D.: Energetyka, szczególnie polska, oparta jest na węglu. To znaczy, że jesteśmy dotykani w tym wypadku cenami węgla (które rosną, ponieważ węgla na rynku nie jest zbyt dużo) oraz cenami certyfikatów emisji CO2 (które też notowały ekstremalne ceny, bo dochodziły do 90 euro). W perspektywie roku, trzech czy pięciu w Polsce nie wydarzy się rewolucja, nie przejdziemy z energetyki węglowej konwencjonalnej na energetykę atomową, gazową czy odnawialną. W związku z tym te ceny, może nie tak ekstremalne dzisiaj, uzależnione od sytuacji na całym świecie, mogą spaść, ale na pewno nie wrócą do poziomu z zeszłego roku. Powoduje to, że nie można konkretnie przewidzieć opłacalności, ale podobnie jest w starym systemie. Jest on ilościowy, ale też wartość zwrotu jest przeliczana na wartość energii, którą kupujemy w taryfie, co powoduje że okres zwrotu może się skracać lub wydłużać w zależności od wartości taryfy.

RRK: Czy nowy prosument, czyli osoba, która zdecyduje się w przyszłym roku na instalację fotowoltaiczną, zaoszczędzi? Jak będą wyglądały jego rachunki?

K.D.: Dzięki zapisom znajdującym się w ustawie zwiększy nam się wirtualnie autokonsumpcja. Chodzi o to, że jednostką rozliczeniową jest jedna godzina dla zakładu energetycznego i w tej jednej godzinie możemy wyprodukować energię, oddać ją do sieci i pobrać, bo np. przyjdzie chmura, zajdzie słońce lub włączymy odbiorniki energożrące. Zakład energetyczny naliczy nam dwie wartości – ile oddaliśmy do sieci i ile odebraliśmy z sieci. W nowej ustawie bilansowanie jest w danej godzinie i będziemy mieli jedną wartość, dzięki czemu te rozliczenia, które dzisiaj są u prosumenta, będą o wiele lepsze. Szacuję, że o ok. 5-10% zwiększy nam się wirtualnie nasza autokonsumpcja, co spowoduje że mniej energii będziemy musieli dokupić w cenie taryfowej. Kolejna rzecz to świadome korzystanie z energii pobieranej z sieci, czyli najlepiej poza godzinami szczytu, poprzez np. ustawianie zmywarki, pralki czy prasowania, kiedy ta energia jest o wiele tańsza.

RRK: Czy przyszli właściciele instalacji fotowoltaicznych mogą liczyć na jakiekolwiek dofinansowania?

K.D.: Trwa nadal program ulgi termomodernizacyjnej, czyli od 9% przez 17 po 32% jesteśmy w stanie oszczędzić na koszcie zakupu instalacji. Także kolejny program Mój Prąd, który sukcesywnie będzie ogłaszany. Szkoda oczywiście, że nabór wniosków nie jest ciągły, co powoduje, że zwrot z tego programu nie zawsze jest krótki i przewidywalny.

RRK: Jak Pana zdaniem będzie się rozwijać fotowoltaika w przyszłym roku i w kolejnych latach?

K.D.: Wprowadzenie ustawy spowoduje pewnego rodzaju zaburzenie na tym rynku. Jest to spowodowane tym, że szczególnie ta zawodowa grupa instalatorów, która dzisiaj wieszczy załamanie branży, musi się dostosować do nowych warunków. Tak naprawdę te zmiany niewiele kosztowo wprowadzają, to kwestia solidnego wytłumaczenia: kartka, długopis i wyliczenie. Przy nowych cenach taryfy za energię elektryczną, nowych cenach, które mamy na Towarowej Giełdzie Energii, pokazanie, że jest to opłacalne. Nie powinno mieć to dużego wpływu na dotychczasowy rozwój branży. Skupmy się na tym, żeby nie demonizować nowej ustawy, a pokazywać korzyści z niej płynące. Pamiętajmy, że nowa ustawa nie tylko wprowadza nowe rozliczenia, ale wprowadza też prosumenta zbiorowego i prosumenta wirtualnego. Będą one sukcesywnie będą wprowadzane, poszerzając grono prosumentów o osoby, które tak naprawdę dzisiaj nie mogą z tego korzystać. Charakter branży zmieni się nieco na rzecz budowy dużych farm fotowoltaicznych.

RRK: W jaki sposób gospodarstwa domowe, rodziny mogą się zabezpieczać przed dalszymi zmianami cen energii?

K.D.: Najlepszym sposobem jest właśnie przejście na energię odnawialną. Przede wszystkim na instalację fotowoltaiczną na własnym dachu czy też korzystając z nowej ustawy bycia prosumentem wirtualnym lub zbiorowym. Teraz nie było możliwości, aby mieszkaniec bloku mógł zabezpieczyć się przed podwyżkami energii. Kolejną rzeczą jest większa świadomość dot. konsumpcji energii w godzinach poza szczytem lub gdy jesteśmy posiadaczami elektrowni fotowoltaicznej, wykorzystywanie tej energii bezpośrednio kiedy jest generowana z naszego dachu. Wtedy używamy odbiorników energożernych, takich jak pralka czy zmywarka w godzinach, kiedy mamy tę energię z dachu. I to są najprostsze metody. Przy ekstremalnych cenach gazu można przejść na pompę ciepła, która zasilana jest energią elektryczną np. z fotowoltaiki.

RRK: Z czego można zrezygnować, co można zmienić w swoim stylu życia, żeby było taniej?

K.D.: Oprócz instalacji fotowoltaicznej, którą tak naprawdę wspieramy i promujemy od wielu lat jako źródło zabezpieczenia przed podwyżkami, zachęcamy do przejścia na odnawialne źródła energii w celu ogrzewania naszego domu, czyli pompy ciepła. Kolejnym elementem oszczędzania są samochody elektryczne, które dzisiaj coraz mocniej zdobywają polski rynek i świadomość klientów. Samochody elektryczne np. w Warszawie mogą korzystać z bus pasów, dzięki czemu szybciej się przemieszczamy, nie stojąc w korkach. Darmowe parkowanie i utrzymanie takiego samochodu jest kilkukrotnie niższe niż samochodu spalinowego. Mamy też do dyspozycji wsparcie w postaci dofinansowań do zakupu samochodów elektrycznych.

[Aktualizacja na 2023 rok]

W 2023 roku prosumentów w Polsce jest już ponad 1 193 353. Wprowadzony w 2022 roku nowy system rozliczeń, wbrew wcześniejszym niepokojom, okazał się bardzo korzystny. Podstawą oszczędzania na rachunkach za prąd z własną fotowoltaiką w net-billingu jest autokonsumpcja. Jest to wykorzystywanie na bieżąco jak największej ilości energii wytwarzanej przez własną instalację. Im wyższa autokonsumpcja, tym szybszy będzie zwrot z inwestycji. W minionych latach powstało również wiele rządowych programów finansowania inwestycji w fotowoltaikę – choćby trwająca obecnie piąta już edycja programu Mój Prąd, ale także program Czyste Powietrze i Energia Plus, zachęcające do inwestowania w również inne ekologiczne rozwiązania. Ponadto istnieje wiele lokalnych programów wsparcia w finansowaniu komponentów OZE.